Chẳng biết vì đâu có tên gọi là nham, nhưng món nham chuối không còn xa lạ gì với bất cứ ai đã từng sinh ra và lớn lên nơi làng quê nghèo khó của vùng đất “chảo lửa, túi mưa”.
Nham có vị thanh mát, dịu nhẹ của củ chuối mà dậy mùi thơm, bùi của các loại gia vị như lá chanh, lạc rang... khi ăn khiến người ta nhớ mãi. Cũng bởi thế mà món ăn “nhà nghèo” ấy đã gây thương nhớ cho bao người xa quê.
Chị Trần Thị Hải Hoa – quê Nghi Xuân (Hà Tĩnh), hiện sinh sống tại Hà Nội chia sẻ: “Hồi nhỏ ở quê, gia đình khó khăn nên bữa ăn chủ yếu là những thực phẩm do nhà trồng, trong đó món nham chuối là món thường xuyên. 20 năm xa quê, mỗi lần về tôi vẫn ăn món này. Đây đúng là món đặc trưng của người miền Trung, ở Hà Nội đỏ mắt tìm cũng không có, vì thế, lâu lâu tôi phải nhờ người nhà gửi ra”.
Để làm ra món nham, người ta phải lựa củ chuối hột còn non hoặc vừa, vì những loại chuối khác thường đắng và chát. Củ chuối sau khi đào lên, được gọt lớp vỏ bẩn bên ngoài, lộ ra phần gốc trắng phía trong.
Phần này được thái chỉ thành những sợi nhỏ dài, thái tới đâu cho ngay vào chậu nước có pha chút muối để không bị thâm đen vì mủ. Sau đó, sợi củ chuối được chần sơ nước sôi, để nguội rồi trộn với các loại gia vị, nguyên liệu khác.
Kinh nghiệm 12 năm làm nham chuối để bán, bà Nguyễn Thị Cát (70 tuổi, thôn Vĩnh Phong, xã Hộ Độ, Lộc Hà) cho hay: "Món nham ngon, đúng vị đòi hỏi phải có đủ nguyên liệu và người làm phải khéo léo trong cách gia giảm. Củ chuối sau khi thái sợi đem trộn với giá đỗ, gia vị, lá chanh, và quan trọng nhất là phải có lạc rang giã nhỏ thì mới bùi. Để món ăn thêm phần hấp dẫn, cần thêm ít ớt, rau ngò và khế chua thái mỏng rồi trộn đều”.
Làm nham có nghề nên quanh năm bán ở chợ Trại (xã Hộ Độ), hôm nào món nham bà Cát cũng hết sớm. Nham củ chuối giá rẻ, chỉ chừng năm - mười nghìn đồng là đã có một đĩa cho bữa ăn gia đình.
Không chỉ bán cho người dân trong vùng, các xã lân cận, nham củ chuối của bà Cát còn được nhiều người đặt hàng gửi đi Hà Nội, TP Hồ Chí Minh, để những người con Hà Tĩnh xa quê được thưởng thức món ăn đậm vị “nhà quê” này.
“Từ thời xưa, đói khổ nên người ta nghĩ ra đủ món để ăn và món nham được coi là món ăn chính của những người nghèo. Bây giờ, nhiều người có kinh tế khá giả lại thích ăn nham vì không ngán như nhiều món giàu đạm, nguyên liệu làm nham cũng từ tự nhiên, không hóa chất độc hại” – bà Cát chia sẻ.
Trong cuộc sống hiện đại, có biết bao nhiêu món ngon, món lạ, đã từng trải nghiệm với các món Tây, Tàu nhưng với nhiều người, nham củ chuối vẫn là một trong những món ăn có nhiều kỷ niệm, khó quên với cái vị bùi bùi của hương vị quê nhà.
